Leden van Vlaams Belang gebruiken "schaduwaccounts" om standpunten op subtiele wijze te verspreiden op TikTok  (2024)

Het is geen geheim dat de Vlaamse politiek al jaren dansend en debatterend aanwezig is op TikTok om jongeren te bereiken. De meeste partijen teren daarvoor op een officieel partijaccount, accounts van kopstukken, en die van jongeren- en lokale afdelingen. Zoals ze dus op andere sociale media doen.

Uit onderzoek van onze redactie blijkt dat kandidaten van Vlaams Belang ook inzetten op een soort schaduw- of subaccounts op TikTok. Als je de video's op je "Voor Jou"-pagina (het video-overzicht als je de app opent) ziet, is er op het eerste gezicht vaak geen link met de partij vermeld. Tenzij je doorklikt naar het account of de jonge Vlaams Belangers in beeld herkent. Onze redactie vond voorlopig 5 profielen.

Van de andere zes Vlaamse partijen vonden we tot nu toe geen subaccounts. De partijwoordvoerders laten weten hier ook geen gebruik van te maken. De jongerenbeweging van PVDA, Redfox, heeft bijvoorbeeld wel twee accounts, waarbij de partijaffiliatie ook niet altijd opvalt. Toch is er een verschil, want die van de Vlaams Belangkandidaten staan los van hun jongerenbewegingen.

Een ervan is 'V-nieuws', een kanaal dat naar eigen zeggen "Vrij en Vlaams" nieuws brengt. Het is ook te vinden op andere sociale media zoals Facebook. Nochtans zijn de video’s interviews met uitsluitend Vlaams Belangkopstukken. Of filmpjes waarin bijvoorbeeld Jonas Naeyaert, ex-partijwoordvoerder, nu hoofdredacteur van V-nieuws en voorzitter van de Gentse afdeling van de partij, duiding geeft bij de actualiteit.

Video met Jonas Naeyaert over N-VA. Foto: TikTok

Alexander Van Hoecke over Van Quickenborne.

'Complexloosrechts' is het account van Kinga Pajak. Zij staat voor Vlaams Belang op de Antwerpse lijst voor het Vlaams Parlement. Tot juli vorig jaar was haar link met de partij niet vermeld. Tegelijkertijd bracht ze Vlaams Belangleuzes als "Onze mensen eerst" en "Stop de massamigratie". Tot De Standaard in juli 2023 ontdekte dat dit subaccount tientallen video’s als politieke advertenties verspreidde op het platform, iets wat volgens de richtlijnen van TikTok niet mag. Sinds het artikel stopten de advertenties en wordt ook de partijaffiliatie expliciet vermeld.

Als laatste is er 'Vlaamse visie'. In tot nu toe 171 video’s leggen jonge Vlaams Belangkandidaten de standpunten van de partij uit. In tegenstelling tot de andere accounts, wordt hier zowel in de bio van het account, als in de beschrijving van de video's de partij wel duidelijk aangehaald.

Tom Lamont op het account 'Vlaamse Visie'.

De subaccounts zetten vooral jonge Vlaams Belangkandidaten en nieuwkomers in de kijker. Op het partijaccount en andere officiële kanalen ligt de focus meer op kopstukken als Tom Van Grieken en Barbara Pas. "Die focus op jongeren en nieuwkomers past binnen de strategie om hun zichtbaarheid en aantrekkelijkheid onder jonge kiezers te vergroten en nieuwe mensen af te toetsen bij de achterban", analyseert Elise Storme, doctoraatsonderzoeker en politicoloog (UGent).

Het valt ook op dat de subaccounts, zeker die zonder expliciete vermelding van de partij, een hardere toon en taal hanteren dan het officiële account. "Op het partijaccount geven ze ook wel kritiek op andere partijen, vooral op het beleid, wat eigenlijk normaal oppositiegedrag is. Op de schaduwaccounts zijn persoonlijke aanvallen op specifieke politici toch een stuk prominenter. Politici worden omschreven als corrupt, fraudeurs, leugenaars. Zulke persoonlijke aanvallen kunnen vaak op een zwaardere backlash rekenen, dat kan verklaren waarom ze die eerder "anoniem" verspreiden", aldus Storme.

"Dit is ideaal om de aandacht te vestigen op de boodschap, zonder vooroordelen of weerstand te triggeren die de politiek soms oproept bij mensen. Het is een manier om een breder publiek te bereiken", legt Storme uit.

"Door verschillende subaccounts te beheren, kunnen ze ook hun zichtbaarheid en invloed op het platform vergroten", vult Brahim Zarouali aan. "Per account kan je een andere doelgroep aanspreken, bijvoorbeeld met meer laagdrempelige video’s dan op het partijaccount."

Toch is het daarom nog geen bewuste strategie, zegt expert politieke communicatie, Reinout Vanzandycke. "Je mag het engagement van jonge Vlaams Belangers niet onderschatten. Ze willen hun steentje bijdragen aan de campagne en het is ook een manier om opgemerkt te worden binnen de partij zelf. Bij de campagne van Obama in de VS vroegen ze aanhangers ook om eigen onlinekanalen te maken. Het is niet enkel iets van de extremen, maar ze zijn wel vaak meer emotioneel betrokken. Ik ben er zeker van dat Vlaams Belang mensen hiervoor motiveert, maar dat het evengoed vrijwillig of op eigen initiatief is."

De vraag blijft of gebruikers (al dan niet meteen) doorhebben dat deze accounts een link hebben met Vlaams Belang. "Je kan niet verwachten dat de meeste jongeren of mensen in het algemeen die accounts en mensen herkennen als deel van de partij", stelt professor politieke communicatie aan de UAntwerpen, Peter Van Aelst.

"We merken dat jongeren steeds meer twijfelen aan online-informatie. Sommigen zijn ervan overtuigd dat alles gekleurd is. Daar spelen dit soort alternatieve accounts op in, en eigenlijk ook de hele politiek. Je ziet dat politieke partijen steeds meer communiceren alsof ze nieuwsmedia zijn. V-Nieuws is daar het perfecte voorbeeld van, maar evengoed een Jos D’Haese die jongeren gaat interviewen op straat."

En dat kan tot misleiding en wantrouwen leiden. "Het roept de vraag op of ze mensen hiermee op een sluwe manier proberen te beïnvloeden zonder dat ze het doorhebben", zegt Brahim Zarouali. "Mensen zullen het eerder als waarheid of feiten zien", vult Elise Storme aan. "Het blijft een subjectief partijstandpunt, waar ze onbewust door beïnvloed kunnen worden. Wie later door heeft dat het gelinkt is aan een partij, kan zich misleid voelen."

Of en hoe groot die mogelijke, onbewuste beïnvloeding is, daar hebben we het gissen naar. Ze zitten voorlopig niet bij de populairste politieke profielen op het platform, met tussen de tussen de 450 en 10.000 volgers, de views lopen van minimaal 700 tot maximaal 330.000. "Ze kunnen wel mee echokamers creëren", aldus Storme. "Als je zo'n video bekijkt of liket, zal het algoritme je steeds meer gelijkaardige video's en accounts voorstellen. Op een bepaald punt zie je nog maar een bepaald gedachtegoed."